Cumhurbaşkanına hakaret suçu, Türk Ceza Kanunu’nun üçüncü bölümünde “Devletin Egemenlik Alametlerine ve Organlarının Saygınlığına Karşı Suçlar” başlığı altında, 299. maddesinde düzenlenmiştir.

Hakaret suçunun nitelikli ve özel hali olarak değerlendirilebilen bu suç türü için kanunda ayrıca düzenlemeye gereksinim duyulmuştur. Cumhurbaşkanı kelime anlamıyla türk halkı temsil eden türk topluluğun başı olmayı ifade eder. Bu suçun unsuru şahıslar için değil temsil edilen makam için düzenlemiştir.İfade özgürlüğünün kimi zaman eleştiri limitini aşarak hakaret boyutuna takdirde de hükme başvuru yapılmaktadır.

2017 yılında yapılan değişiklikle başbakanlık makamı kaldırılarak yerine Cumhurbaşkanlığı yönetim şekli getirilmiştir. Yürütmenin başı artık Cumhurbaşkanı olarak düzenlenmiştir.

Cumhurbaşkanına Hakaret Cezası

Cumhurbaşkanına hakaret

Madde 299-(1) Cumhurbaşkanına hakaret eden kişi, 1  yıldan 4 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
(2) (Değişik: 29/6/2005 –5377/35 md.)Suçun alenen işlenmesi hâlinde, verilecek ceza altıda biri oranında artırılır.
(3) Bu suçtan dolayı kovuşturma yapılması, Adalet Bakanının iznine bağlıdır.

Cumhurbaşkanına hakaret suçu çok önceden konulmuş bir ceza maddesiydi. Neden başbakan için ayrı bir düzenlenme yapılmamıştı sorusunun cevabını yukarıda değinmiştik. Cumhurbaşkanlığı makamı birleştirici, tamamlayıcı ve siyasetin üstünde herkesi temsil eden bir makam olması sebebiyle makamın maneviyatı korunmak istenmiştir.  2017 yılında yapılan Anayasa değişikli ile Cumhurbaşkanına aynı zamanda bir parti başkanı olabilme imkanı getirilmiş siyaset üstü görevi olan Cumhurbaşkanlığı görevi artık siyaset yapar hale gelmiştir.  Ülkemizde, her konu olduğu gibi özellikle siyasi tartışmalarda insanlarımız oldukça fevri çıkışlar yaparak eleştiri sınırlarını aştığı durumlar ne yazık ki olmaktadır. Bu sebeple haklarında açılan oldukça fazla davalar bulunmaktadır.

Siyasilerin ve halka mal olan kişilerin eleştiri ve tahammül sınırları normal bir vatandaştan daha yüksek olması gerektiği Yargıtay tarafından benimsenmiştir.  Kanımızca bu kanun maddesinin kaldırılarak zaten hali hazırda Türk Ceza Kanunumuzda bulunan bir hakaret suçu yer aldığından bu kanuna uyan TCK 125/3 – a bendine göre;

(3) Hakaret suçunun;
a) Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı,
İşlenmesi halinde, cezanın alt sınırı bir yıldan az olamaz.

şeklinde cezalandırılması daha mümkün olabilir. Kanun daha evvel düzenlendiğinde Başbakana karşı hakaret suçunu özel olarak düzenlenmemişti. Gerekçesi ise; aktif siyasetin için bazı durumlarda eleştiri sınırlarının aşılması durumunda seslerin kısılmasına engel olmaktı. Eleştiri sınırları yüksek olsa da kesinlikle hakaret ve sövme içerikli ifadeler ne vatandaşlara ne de devlet makamlarını temsil eden kişilere kesinlikle sarf edilmemelidir.

TCK 125 Hakaret Suçu ile TCK 299 Cumhurbaşkanına Hakaret Suçu Arasındaki Fark

Türk Ceza Kanunu 125′ e göre Hakaret suçunun temel cezası 3 aydan 2 yıla hapis cezası veya sadece adli para cezasına da hükmedilebiliyor. Nitelikli hallerde en az 1 yıl ceza öngörülmektedir.

Türk Ceza Kanunu 299’a göre Cumhurbaşkanı hakaret suçu’nda suçun mağduru sadece görevdeki Cumhurbaşkanı olabilir. cezanın alt sınırı 1 yıldan başlamaktadır.  4 yıla kadar olan cezanın üst sınıra yakın verilmesi halinde ceza yatarı olabilecek bir suçtur.

Cumhurbaşkanına Hakaret Suçu Görevli ve Yetkili Mahkeme

Cumhurbaşkanına hakaret suçunda görevli mahkemeler “asliye ceza mahkemeleri“dir.  Genel kural suçun işlendiği yer mahkemesi yetkili olan mahkemeleri olarak kabul edilir. Eğer suç bir vasıta ile işlendiyse telefon vs. bu durum da suçun mağdurda yarattığı etki yarattığı ve öğrendiği yer kabul edilir. Yani bu durumda Cumhurbaşkanı, hakaret eylemini nerede öğrendiyse o yer mahkemesi yetki olacaktır.

Görsel ve işitsel yayınlardan dolayı yetkili mahkeme; yayın merkezi veya mağdurun eylemi duyup işittiği yer mahkemesi yetkilidir (CMK 12/5).

Cumhurbaşkanına Hakaret Suçu Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Verilebilir mi? (HAGB )

Cumhurbaşkanına hakaret suçunda 2 yıl altında bir ceza alındığı takdirde hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilebilir.  Ancak 1 yıldan 4 yıla kadar yargılamasının yapıldığı bir suç türü olan Cumhurbaşkanına hakaret suçu ayrıca alenen işlendiğinde yarı oranında arttırıldığını da göz önüne alınmalıdır.

Cumhurbaşkanına Hakaret Suçu Şikayet Süresi

Cumhurbaşkanına hakaret suçunun kamu düzeni korunması sebebiyle sadece malvarlığına olan tipi şikayete bağlı bir suç tipidir. Cumhurbaşkanına hakaret suçu eylemin gerçekleştiği tarihten itibaren 6 aydır. Şikayet süresi, mağdurun fiili ve faili öğrendiği tarihten itibaren başlar. Ayrıca bu suç için kovuşturma, Adalet bakanının izni bağlıdır.

Cumhurbaşkanına Hakaret Suçu Uzlaşma

Cumhurbaşkanına hakaret suçu, uzlaşmaya tabi olan bir suç tipi değildir.

Cumhurbaşkanına Hakaret Suçu Adli Para Cezası

Adli para cezaları, hapis cezaları ile birlikte veya sadece adli para cezası olarak uygulanabilen bir yaptırımdır. Şartları oluşursa hapis cezası, adli para cezasına çevrilebilir.

Cumhurbaşkanına Hakaret Suçu Ceza Ertelemesi

Cumhurbaşkanına hakaret suçunda, ceza ertelemesi şartları oluştuğu takdirde mümkün olabilmektedir.

Cumhurbaşkanına Hakaret Yargıtay Kararları

5. Ceza Dairesi         2019/3867 E.  ,  2019/5692 K.

“İçtihat Metni”

Adalet Bakanlığı Ceza İşleri Genel Müdürlüğünün 14/04/2019 tarih ve 75723908-106-02-1370-2019-E. 16149/29442 sayılı yazısıyla;
Şüphelinin, Almanya ülkesinde sosyal paylaşım sitesi üzerinden yaptığı paylaşımlar nedeniyle Cumhurbaşkanınahakaret suçundan yapılan soruşturmada Ceza Muhakemesi Kanununun 14/3. maddesi gereğince yetkili yargı yerinin tayini talebinde bulunulması üzerine dosya Yargıtay C.Başsavcılığının 02/05/2019 tarih ve 2019/45537 sayılı yazısı ekinde Dairemize gönderilmekle incelenerek gereği düşünüldü:
Yabancı ülkede işlenen ve kanun hükümleri uyarınca Türkiye’de soruşturulması ve kovuşturulması gereken bir suç söz konusu olduğundan ve suçun şüphelinin Türkiye’de yakalanmamış, yerleşmemiş veya adresi bulunmadığından 5271 sayılı CMK’nın 14/1 ve 13/3. maddeleri gözetildiğinde ilk usul işleminin yapıldığı yer olan İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığının ve mahkemesinin yetkili kılınmasına CMK’nın 14/3. maddesi uyarınca, 23/05/2019 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.

5. Ceza Dairesi         2019/4073 E.  ,  2019/5648 K.

“İçtihat Metni”

Cumhurbaşkanınahakaret, Türkiye Cumhuriyeti Devletini, Türkiye Cumhuriyeti Hükümetini, Devletin Kurum ve Organlarını alenen aşağılama suçlarından sanık … hakkında yapılan yargılama sırasında; …2. Asliye Ceza Mahkemesiyle… 4. Asliye Ceza Mahkemesi arasında oluşan olumsuz birleştirme uyuşmazlığının giderilmesi ve yargı yerinin belirlenmesi istemiyle gönderilen dosya Yargıtay C.Başsavcılığından tebliğname ile daireye verilmekle incelenerek gereği düşünüldü:
İncelenen dosya içeriğine, sanığın üzerine atılan suçun niteliğine ve iddianamelerde olayın anlatılış biçimine göre; her iki mahkemenin dava dosyaları arasında olayları, mağdurları ve suç tarihi yönünden hukuki ve fiili irtibat bulunmadığı anlaşılmakla; davaların birlikte yürütülmesinde yarar görülmediğinden …2. Asliye Ceza Mahkemesinin 2017/649 Esas sayılı dava ile… 4. Asliye Ceza Mahkemesinin 2017/481 Esas sayılı davanın BİRLEŞTİRİLMESİNE YER OLMADIĞINA, davaların ayrı ayrı yürütülmesine, …2. Asliye Ceza Mahkemesinin 26/03/2019 gün 2017/649 Esas, 2019/319 Karar sayılı BİRLEŞTİRME KARARININ KALDIRILMASINA, dosyanın mahallerine gönderilmesi için Yargıtay C.Başsavcılığına TEVDİİNE, 23/05/2019 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.

16. Ceza Dairesi         2018/4077 E.  ,  2019/3159 K.

“İçtihat Metni”

İtirazla İlgili Mahkeme Kararı : Asliye Ceza Mahkemesinin
İtirazla İlgili Hüküm : Sanıkların ayrı ayrı beraatlerine
Suç : CumhurbaşkanınaHakaret

İTİRAZ YAZISI İLE DAVA DOSYASI İNCELENİP GEREĞİ DÜŞÜNÜLDÜ:
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının 20.04.2018 tarih ve KYB -2018/33539 sayılı yazısı ile, istinaf veya temyiz incelenmesinden geçmeksizin kesinleşen Bursa 9. Asliye Ceza Mahkemesinin 19.12.2017 tarihli ve 2015/618 esas, 2017/932 karar sayılı ilamı ilamıyla “Cumhurbaşkanınahakaret suçundan sanıklar …, …, …, … ve … haklarında yapılan yargılama neticesinde, sanıkların atılı Cumhurbaşkanınahakaret suçundan ayrı ayrı beraatlerine” dair karar verildiğini, sanıklara isnat edilen eylemin 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 299. maddesinde düzenlenen Cumhurbaşkanınahakaret suçunu oluşturduğu, bu suçun kovuşturulmasının ise aynı maddenin 3. fıkrası gereğince Adalet Bakanının iznine tabi olduğu, bahse konu suçla ilgili olarak şikâyet veya başkaca bir soruşturma veya kovuşturma şartının aranmadığı, Adalet Bakanlığının 27.04.2015 tarihli “Olur”u ile de sanıkların “Hırsız-Katil E.. pabucu yarım, çık dışarı oynayalım” şeklinde slogan atmalarının Cumhurbaşkanınahakaret eylemi olarak değerlendirilerek Türk Ceza Kanunu’nun 299/3. maddesi uyarınca kovuşturma izni verildiği ve sanıklarının sayın Cumhurbaşkanına yönelik bahse konu sloganları atarak üzerlerine atılı bulunan suçu işledikleri anlaşılmakla, mahkûmiyetleri yerine yazılı şekilde beraatlerine karar verilmesinde isabet görülmediğinden adı geçen kararın, kanun yararına bozulmasının talep edildiği, yapılan inceleme sonucunda Yargıtay 16. Ceza Dairesinin 05.06.2018 tarih ve 2018/2102 esas – 2018/2115 karar sayılı ilamı ile Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının istemi yerinde görüldüğünden Bursa 9. Asliye Ceza Mahkemesinin 19.12.2017 tarihli ve 2015/618 esas – 2017/932 karar sayılı kararının 5271 sayılı CMK’nın 309 maddesi uyarınca aleyhe tesir etmemek üzere bozulmasına, dosyanın gereği için Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına tevdiine karar verilmiştir.
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı 14.10.2018 tarihli KD- 2018/33539 KYB – Ceza sayılı yazısı ile özetle, “…5271 sayılı CMK’nın 309. maddesinin 4. fıkrasına göre yapılan bozma, davanın esasını çözen mahkûmiyet dışındaki diğer hükümlere ilişkin ise (c)bendi uyarınca aleyhte sonuç doğurucu herhangi bir işlem yapılamayacağı gibi, “tekriri muhakeme” yasağı nedeniyle kanun yararına bozma kapsamında yeniden yargılama da gerekmeyecektir. 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 223. maddesinde mahkemece verilen kararlardan hangilerinin hüküm olduğu açıklanmıştır. Buna göre; “mahkûmiyet, beraat, ceza verilmesine yer olmadığı, güvenlik tedbirine hükmedilmesi, davanın reddi ve düşmesi kararları” birer hükümdür. Yine ‘adli yargı dışındaki bir yargı merciine yönelik görevsizlik kararları’ da yasa yolu bakımından hüküm sayılır. Bunlardan mahkûmiyet, beraat, ceza verilmesine yer olmadığı ve güvenlik tedbirlerine hükmedilmesine dair hükümlerin uyuşmazlığı sona erdiren, davanın esasını çözen nitelikteki hükümler oldukları konusunda öğretide genel bir mutabakat bulunmaktadır. 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 309. maddesinin 4. fıkrasının (c) bendi gereğince kanun yararına bozma istemi, davanın esasını çözüp de mahkumiyet dışında kalan hükümlere ilişkin ise, aleyhe sonuç doğurmaz ve yeniden yargılama da yapılamaz. Mahkûmiyet hükmü dışında kalan davanın esasını çözen hükümlerin hangi nedenle olursa olsun kanun yararına bozulması, aleyhe sonuç doğurmayacak ve yeniden yargılama yapılmasını da gerektirmeyecektir. Bu hükümlerin, kanun yararına bozulmasının aleyhe sonuç doğurmayacağı ve yeniden yargılama yapılmayacağı yasanın açık hükmü gereği olduğundan,” Dairemizce verilen karardaki “…5271 sayılı CMK’nın 309. maddesi uyarınca aleyhe tesir etmemek üzere bozulmasına, dosyanın gereği için Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına tevdiine” ibaresinin çıkartılması ve 5271 sayılı Kanunun 309/4 maddesinin (c) bendi uyarınca “aleyhe sonuç doğurmamak ve yeniden yargılama yapılmamak üzere bozulmasına karar verilmesi” gerektiğinden kararın düzeltilmesi için sanık lehine itirazda bulunduğu anlaşılmakla;
İtiraz ve ekli dosya 6352 sayılı Kanunun 99. maddesi ile değişik CMK 308/2, 3. madde ve fıkralarınca Dairemizce incelendiğinde; Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının itirazının yerinde olduğu anlaşılmakla itirazın kabulüne karar verilmiştir.
KARAR :
1- Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının itiraz talebinin KABULÜNE,
2- Dairemizin 05.06.2018 tarih ve 2018/2102 Esas – 2018/2115 Karar sayılı ilamının diğer yönleri aynı kalmak kaydıyla, karar fıkrasındaki “5271 sayılı CMK’nın 309 maddesi uyarınca aleyhe tesir etmemek üzere BOZULMASINA, dosyanın gereği için Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına tevdiine” ibaresinin çıkartılarak yerine “5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 309. maddesinin 4. fıkrasının (c) bendi uyarınca aleyhe sonuç doğurmamak ve yeniden yargılama yapılmamak üzere BOZULMASINA” ibarelerinin eklenmesi suretiyle ilamın DÜZELTİLMESİNE, 02.05.2019 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.

Karar İçeriği