Finansal Kiralama – Leasing Sözleşmeleri

Günümüz ticaret şartlarında kendi özmallarını ve sermayelerini doğru ve tasarruflu bir şekilde değerlendirmelerinin önemi oldukça büyüktür.
Finansal kiralama yirminci yüzyılın başlarında ABD’de yatırım ve finansman sağlamak amacıyla ortaya çıkmıştır. Türk hukukuna 1985 yılına 28. 06. 1985 tarih ve 3226 sayılı Finansal Kiralama Kanunu ve ona uygun olarak çıkarılan iki yönetmelikle girmiştir.

Finansal kiralama (leasing) sözleşmelerinde malın mülkiyet hakkı ile ekonomik olarak işe yararlılığını birbirinden ayrılarak malın hukuki sahibi ile ekonomik sahibini farklı kişiler olur. Yani özet olarak leasing sözleşmesi;
Kiracı, işinde kullanmak üzere almak istediği sabit bir değeri seçer ve leasing şirketinden bu işlem için kendisine kredi tahsis edilmesi talebinde bulunur. Leasing şirketi tahsis ettiği krediyi kiracının seçtiği malın alımında kullanır ve leasing şirketi satın aldığı sabit değeri kiracının kullanımına tahsis eder. Kiracı leasing yöntemiyle kiralamış olduğu sabit değer için leasing şirketine aralarındaki sözleşme ile belirlenmiş kiraları öder.Finansal kiralama sözleşmeleri 3326 sayılı Finansal Kiralama Kanununda “Sözleşme, kiralayanın, kiracının talebi ve seçimi üzerine üçüncü kişiden satın aldığı veya başka suretle temin ettiği bir malın zilyedliğini, her türlü faydayı sağlamak üzere ve belli bir süre feshedilmemek şartı ile kira bedeli karşılığında, kiracıya bırakmasını öngören bir sözleşmedir” olarak tanımlanmışdır .

Finansal kiralama sözleşmelerinde kiralayan olarak bir katılım bankası, kalkınma ve yatırım bankası ya da finansal kiralama şirketinin varlığı aranır. Finansal Kiralama Sözleşmelerinde Kiralayan taraf mutlaka anonim şirket olmalıdır ve eğer yurt dışındaki yerleşik kiralayan şirketin Türkiye’de şubesi yoksa sözleşmeler Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın bağlı bulunduğu Bakanlıkça tescil edilmesi gerekmektedir. Finansal Kiralama Sözleşmeleri asgari 4 yıl için yapılabilir. Bir Finansal Kiralama Sözleşmesinin 4 yıldan az olarak yapılabilmesi için ancak Hazine Müsteşarlığı tarafından belirlenen bazı sabit kıymetler için yapılması gerekmektedir. Finansal Kiralama sözleşmeleri sona erdiği zaman söz konusu mal kiralayan şirketin mülkiyetinde olduğu için iade edilmesi gerekmektedir fakat çoğu zaman süre bitince kiracıya bir alım hakkı tanınmaktadır ve muhtemelen de bu konu sözleşmede söz konusu edilir ve sözleşme sonunda az bir bedelle kiracıya satılır. Hatta sözleşmeye 4 sene sonunda doğrudan doğruya kiracının mülkiyetine geçmesi konusunda da hüküm konulabilir.

Bu sözleşmede kiralayan finansal kiralama konusu malın zilyetliğini her türlü faydayı sağlamak üzere kiracıya bırakması gerekir. Leasing bu özelliği nedeniyle kullanma ve yararlanma hakkı veren bir sözleşme niteliğine sahiptir. Finansal kiralama sözleşmesi karşılıklı borçlandırıcı sözleşme niteliğindedir. Kiracı kiralayana kararlaştırılan kira parasını ödeme borcu altına girdiği gibi kiralayanda malı kiracıya teslim borcu altına girer. Finansal Kiralama Sözleşmeleri çok sıkı şekil şartlarına sahiptirler. Mutlaka noterde düzenlenmesi gerekir. Taşınır mala dair sözleşme, kiracının ikametgah noterliğinde özel sicile tescil edilir. Taşınmaz mala dair sözleşme ise taşınmazın bulunduğu tapu kütüğünün beyanlar hanesine şerh edilmesi zorunludur. Burada yapılması gereken şerh yapılmazsa sözleşme geçerli olmaz. Bu sayede taşınırın veya taşınmazın maliki değişse bile kiralayanın finansal kiralama sözleşmesini yeni maliklere karşı ileri sürme imkanı sağlanmaktadır.

Bu sözleşmede kiracını borçları şu şekilde sayılabilir;

•          Kiralananı kullanma ve ondan yararlanma borcu

•          Kiralananı özenle ve amacına uygun kullanma borcu

•          Kiralananın her türlü bakımını yaptırma ve onu koruma borcu

•          Kiralananın bakım ve onarım masraflarına katlanma borcu

•          Kiralananın sigorta primlerini ödeme borcu

•          Kiralananın zilyetliğini başkasına devretmeme borcu

•          Kira bedelini ödeme borcu

Bu sözleşmede kiralayanın borçları şu şekilde sayılabilir;

•          Kiralama konusu malın zilyetliğini kiracıya geçirme borcu

•          Kiracıya kiralanan mal üzerinde her türlü faydayı elde etme imkânını sağlama borcu

•          Kiralama konuma malı sözleşme süresince sigorta ettirme borcu

•          Kiralama konusu malı başkasına devretmeme borcu

Finansal Kiralama sözleşmesine bu yönde bir alt kira sözleşmesi yapabileceği konusunda bir kayıt koyarsa o zaman alt kira ilişkisi kurma hakkına sahip olacaktır.

Kiracının tasfiye sürecine girmesi ya da tasfiyeye girmeksizin finansal kiralama konusu mal ya da hakkın tahsis edildiği işletmeni tasfiye etmesi durumunda kiracının talebi üzerine sözleşme süresinden önce feshedilebilir.

Yeni kanuni düzenleme uyarınca sözleşme bedelinin ödenmemesinden dolayı sözleşmenin feshi mümkündür. Kiracının kira bedelini ödemede temerrüde düşmesi durumunda kiralayan, sözleşmeyi kiracıya verdiği otuz günlük sürenin sonunda feshedebilir. Bu süre, mülkiyetin sözleşme sonunda kiracıya geçeceğinin kararlaştırılmış olması durumunda altmış gündür. Bir yıl içinde kira bedellerinden ikisinin zamanında ödenmemesi nedeniyle ihtara muhatap olan kiracılarla yapılan sözleşmelerin, kiralayan tarafından feshi mümkündür.