Hırsızlık, Dolandırıcılık, Yağma TCK 168 Etkin Pişmanlık “Rıza” Sorunsalı

02.03.2023

Türk Ceza Kanunu 168. Madde malvarlığına karşı suçlarda etkin pişmanlık hükümlerini düzenlemiştir. Kanun maddesinde soruşturma ve kovuşturma aşamasını ayrı tutarak etkin pişmanlığın gösterilmesi halinde indirimleri aşamaya göre düzenlediği görülmektedir. Genelde hırsızlık, yağma, dolandırıcılık suçlarında sıkça karşılaştığımız bu suç tiplerinde fail açısında etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanması oldukça önem taşımaktadır.

Bu yazıda suça konu eylemde zarar olmadığında fail etkin pişmanlıktan nasıl yararlanabilir? sorusuna cevap bulmaya çalışırken rızaen teslim hususuna da değineceğiz.

Zarar Yoksa Etkin Pişmanlık Hükmü Nasıl Uygulanır?

Malvarlığına ilişkin etkin pişmanlık hükmünü düzenleyen TCK 168. Madde etkin pişmanlığın uygulanmasının failin rızasıyla olmasını aramıştır. Ancak bazı durumlarda fail, suç eşyasını aldıktan sonra yakalanmakta ve eşyaya zarar gelmeden eşyanın sahibine iade edilmektedir. Bu durumda zarar da olmaksızın eşya sahibini zararı karşılanmış oluyor. Zarar olmadığı için fail etkin pişmanlıktan faydalanmak istediğinde bu mümkün olmuyor. Kanunun düzenlenme amacına bakıldığında etkin pişmanlık kurumunun düzenlenmesinde amaç faili ödüllendirmek ve mağdurun kaybını mümkün olduğunca gidermektir. Bu durumu da soruşturma ve kovuşturma aşaması olarak iki aşamada ele alınması her ihtimalde faile bu fırsatın verilmesi anlamı taşımaktadır.

Etkin pişmanlığın diğer bir şartı failin kanunda öngörülen biçimde aktif bir davranışının bulunmasıdır. Gerçekten de etkin pişmanlığa ilişkin düzenlemeler incelendiğinde “suçun meydana çıkmasına ve diğer suçluların yakalanmasına hizmet ve yardım etme”, “mağdurun şahsına zararı dokunmaksızın kendiliğinden güvenli bir yerde serbest bırakma”, “mağdurun uğradığı zararı aynen geri verme veya tazmin suretiyle tamamen giderme”, “diğer suç ortaklarını ve sahte olarak üretilen para veya kıymetli damgaların üretildiği veya saklandığı yerleri merciine haber verme”, “örgütü dağıtma veya verdiği bilgilerle örgütün dağılmasını sağlama”, “iftiradan dönme”, “gerçeği söyleme” gibi çeşitli şekillerde failden işlediği suçla gerçekleşen haksızlığın neticelerini mümkün olduğunca ortadan kaldırmaya yönelik aktif davranışlarda bulunmasının arandığı görülmektedir.

Örnek olarak, fail bir AVM’den elbiseleri alıp çıktıktan sonra halinden şüphelenen görevlilerce poşetine bakıldığında suça konu eşyaların tespiti yapıldığında elbiselerde zarar yoksa failin suçu itiraf etmesinin bu anlamda pek önemi olmasa da etkin pişmanlık hükümleri açısından uygulanması gerekir.

Etkin Pişmanlığın Rızaen Gösterilmesi

Ancak bu durumda da etkin pişmanlığın rızaen gerçekleşip gerçekleşmediği sorunsalı devreye girmektedir.

Yargıtay etkin pişmanlığın rızaen gerçekleşmesi gerektiğine yönelik kararlara imza atmıştır. Ama bu kararların ezbere verilen karar olduğu için ben aynı kanaat taşımıyorum.

Çünkü yukarıdaki örnekte AVM’den hırsızlık yapan kişi ortada zarar olmamak kaydıyla suça konu eşyayı rızaen teslim etmediğinde etkin pişmanlık hükmü uygulanmazken bir başka örnekte AVM’de ürünün alarmını sökmeye çalışırken ürüne zarar verdiğinde ve yine rızaen teslim etmeme halinde malın zararını ödediğinde etkin pişmanlıktan yararlanabiliyor.

Bu durumda her halükarda suça konu eylemi meslek haline getirmeyen kişi hakkında rızaen teslim edilip edilmediğine bakılmaksızın fail, pişmanlık emaresi gösterdiyse ve suça konu eşyada bir zarar yoksa etkin pişmanlık hükümleri tatbik edilmelidir.

Aşağıdaki Yargıtay kararıda bu açıdan önemlidir.

2. Ceza Dairesi 2013/36712 E. , 2014/27447 K.
Çalınmasından dört gün sonra mağdurun araştırmaları sonucunda motosikletin hasarlı olarak bulunduğu, mağdurun 240 TL masraf yaparak motosikleti tamir ettiği, 04.05.2012 tarihli duruşmada suça sürüklenen çocuk müdafiinin mağdurun zararını gidermek için süre istediği, ancak mahkemece “dava konusu motosikletin mağdurun müracaatı üzerine ele geçirildiği, sanığın, mağdurun zararını gidermesi halinde dahi etkinpişmanlık hükümlerinin uygulanması ihtimalinin bulunmadığı gerekçesiyle” süre verilmeden duruşmanın sona erdiği açıklanarak hüküm kurulduğunun anlaşılması karşısında, zararı gidermek istediğini belirterek yargılama sırasındaki sözleriyle pişmanlığını ortaya koymuş olan suça sürüklenen çocuğa, mağdurun uğradığı zararı tazmin edebilmesi için makul bir süre verilmesi, sonucuna göre etkinpişmanlık hükümlerinin uygulanma olanağının değerlendirilmesi gerekirken..

Etkin pişmanlığın uygulanmasında olay tutanağı ve failin ifadeleri oldukça önem taşımaktadır. Tutanakta rızaen teslim olmamasına rağmen failin direnme göstermemesi, yer göstermesi gibi hususlar önemlidir.