Koronavirüs Süresince Çeklerin Bankaya İbrazı Yapılabilir mi?
Yazı İçeriği
Çek Hukuki Niteliği Nedir?
Çek hukuki niteliği itibariyle hukuki işlem benzeridir. Yani çeki ibraz eden o işlemi yapan kişi için amacı, iradesi olmaksızın otomatik olarak hukuki sonuç doğurmasıdır.
Çekin Bankaya İbrazı Sonrası Hukuki Sonuçlar
Çekin süresinde ibrazı sonrası birtakım hukuki sonuçlar doğmaktadır. Bunlar; karşılıksız çek davası, borçlunun temerrüte düşmesi, ödeme yükümlülüğü, cirantalara başvuru hakkı gibi birçok sonuçlara sebebiyet verir.
Türk Ticaret Kanununa baktığımız zaman 795. maddesi uyarınca çek görüldüğünde ödenir. İbraz süresi her ne kadar ileri tarihlide olsa dahi ibraz süresinden önce çek ibraz edildiği zaman çekin ödenmesi gerekmektedir. Diğer yandan 5941 sayılı Çek yasasındaki TTK hüküm kısmen bir maddesi ile bir diğer maddesi ile benzerlik taşıyan hüküm bulunmaktadır.
Çek kanunu madde 3/8 Üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihinden önce ibraz edilen çekin karşılığının Türk Ticaret Kanununun 707 nci maddesi uyarınca kısmen veya tamamen ödenmemiş olması hâlinde, bu çekle ilgili olarak hukukî takip yapılamaz. İleri düzenleme tarihli çekle ilgili olarak hukukî takip yapılabilmesi için, çekin üzerindeki düzenleme tarihine göre kanunî ibraz süresi içinde bankaya ibraz edilmesi ve karşılıksızdır işlemine tabi tutulması şarttır.
Yıllardır süregelen bir geçici madde var Çek Kanunu Geçici Madde 3/5 diyor ki;
31/12/2020 tarihine kadar, üzerinde yazılı düzenleme tarihinden önce çekin ödenmek için muhatap bankaya ibrazı geçersizdir.
Yani bu madde ile Çek görüldüğünde ödenir kuralı TTK 795.maddedeki kural 31 Aralık 2020 tarihine kadar bertaraf edilmiştir.
Bu durumda bankaya ibrazı yapılsa dahi banka tarafından ödeme yapmama yükümlülüğü söz konusudur. Çünkü geçersizdir. Yani kanunkoyucunun çeklerle ilgili çek hukukuna getirdiği sistem irade 31 Aralık 2020 ‘ye kadar bu yöndedir.
Koronavirüs Salgını Sebebiyle 26 Mart 2020 tarihinde 7226 sayılı yasa yürürlüğe girdi. Bu kanunda diyor ki;
GEÇİCİ MADDE 1 – (1) Covid-19 salgın hastalığının ülkemizde görülmüş olması sebebiyle yargı alanındaki hak kayıplarının önlenmesi amacıyla;
a) Dava açma, icra takibi başlatma, başvuru, şikâyet, itiraz, ihtar, bildirim, ibraz ve zamanaşımı süreleri, hak düşürücü süreler ve zorunlu idari başvuru süreleri de dâhil olmak üzere bir hakkın doğumu, kullanımı veya sona ermesine ilişkin tüm süreler; 6/1/1982 tarihli ve 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu, 4/12/2004 tarihli ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu ve 12/1/2011 tarihli ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu ile usul hükmü içeren diğer kanunlarda taraflar bakımından belirlenen süreler ve bu kapsamda hâkim tarafından tayin edilen süreler ile arabuluculuk ve uzlaştırma kurumlarındaki süreler 13/3/2020 (bu tarih dâhil) tarihinden,
itibaren 30/4/2020 (bu tarih dâhil) tarihine kadar durur. Bu süreler, durma süresinin sona erdiği günü takip eden günden itibaren işlemeye başlar. Durma süresinin başladığı tarih itibarıyla, bitimine on beş gün ve daha az kalmış olan süreler, durma süresinin sona erdiği günü takip eden günden başlamak üzere on beş gün uzamış sayılır. Salgının devam etmesi halinde Cumhurbaşkanı durma süresini altı ayı geçmemek üzere bir kez uzatabilir ve bu döneme ilişkin kapsamı daraltabilir. Bu kararlar Resmî Gazete’de yayımlanır.
Burada dikkat edilmesi gereken konu kanun sürenin duracağını belirtmiş sürenin uzayacağını belirtmemiştir.
Yukarıda Çek Kanunu Geçici Madde 3/5 madde ibrazın geçersiz olduğunu belirtmişti. Bu sebeple 30 Nisan 2020 tarihine kadar bankalara ibraz edilen çeklere “karşılıksızdır” ibaresi vurulamaz. Eğer vurulursa bu hukuken yok hükmündedir.
Uygulamada Bankalar Birliğinin uygulama birliğini sağlamak amacıyla yaptığı bir düzenleme bulunmakta eğer hesapta karşılık yoksa ödeme yapılmamasını düzenlemiştir. Bu idari açıdan bankaları bağlayabilir. Ancak adli durum açısından geçersiz olacaktır.
Bu durumda Çek alacaklısı Ne Yapmalıdır?
Hamil çeki bankaya ibraz edince banka tarafından “7226 sayılı kanun hükümleri uyarınca mücbir sebebe binaen ödeme yapılmamıştır.” şeklinde yazabilir. Yani hesapta karşılık var veya yok gibi duruma girmesine gerek yoktur.
Bu durumda hamil, elindeki bu çek ile ödeme alamadığı için ifa güçlüğü durumu kendisi için geçerli olacak bu kezde bu ödemeyi alamayan hamil, kendi yükümlülüklerini yerine getiremediği için Borçlar Kanunu 138.maddeye göre vade tarihlerinin uyarlanmasını isteyebilecektir. Dolayısıyla toparlamak gerekirse 30 Nisan 2020 hatta bu tarih haftasonuna geldiği için 4 Mayıs 2020 tarihine kadar bankaya yapılan ibrazlar özellikle Çek Kanunu Geçici Madde 3/5 birarada değerlendirilerek geçersiz olacaktır.
7226 sayılı kanun süresi içinde yapılan ibrazların geçersiz olduğundan dolayısıyla da karşılıksız çekten ötürü cezai işlem başlatılamaz.
7226 sayılı yasada belirtilen ibraz çekin ibraz süresini de kapsar. İbraz maddi hukuk alanında sonuç doğuran bir hükümdür. Burada Çek evraklarının ibrazınında kastedilmesinde herhangi bir tereddüt yoktur. Kanun 30 Nisan 2020 tarihinden itibaren çek ibraz sürelerini otomatik olarak 15 gün uzatmıştır. 4 Mayıs 2020 tarihinden sonra çek ibrazı geçerli olacaktır. Bu tarihten sonra hesapta bulunmuyorsa “karşılıksızdır” işlemi yapılabilir. Bu süreler okuyucuların okuduğu tarihte değişebilir. Güncel mevzuatı dikkat etmekte fayda var.
30 Nisan 2020 tarihine kadar ibraz yasaklandığı gibi Çek Kanunu 3/3 ‘te düzenlenen asgari sorumluluk bedelleri de banka tarafından ödenemez. Hatta ödeme yapılırsa keşideciye karşı hesap sahibine karşı sorumluluk doğacaktır.
