Yasak İfade Alma ve Sorgu Yöntemleri
İfade alma işlemlerinde karakollarda değişik zamanlarda yaşanan sıkıntılara, şüpheli veya sanığa karşı ifade ve sorgu yönteminin nasıl gerçekleştirilmesi gerektiğine değineceğiz. Her meslek grubunda olduğu gibi kolluk tarafından da suç işlenmektedir. Kimi zaman işkence iddiaları kimi zaman kötü muamele gibi haberler ile karşılaşıyoruz. Hem kolluğun hemde sorgu esnasında yapılması gerekenleri paylaşacağız.
Öncelikle şüphelinin ve sanığın beyanı özgür iradesine dayanmalıdır. Özgür iradeyi engelleyici yasak yöntemlerle elde edilen ifadeler rıza ile verilmiş olsa da delil olarak değerlendirilmez. ( Ceza Muhakemesi Kanun madde 148/3 ) Özgür iradeyi engelleyici yasak yöntemler kanunda ;
- Bedensel veya ruhsal müdahaleler,
- Yasaya aykırı bir yarar vaadi olarak belirtilmiştir. Bu yöntemlere ifade ve sorgu işlemini yapan adli makamların başvurması yasaktır. Ancak bilirkişi raporunu yazabilmek için şüpheli veya sanığa sorduğu hallerde de bu yönteme başvuramayacağı kabul edilmektedir. Bu yöntemlerin tanığın dinlenmesinde uygulanması de yasaktır.
Ayrıca Ceza Muhakamesi Kanunu madde 148/1 ‘de kötü davranma, işkence, ilaç verme, yorma, aldatma, cebir veya tehditte bulunma, bazı araçları kullanma gibi bedensel veya ruhsal müdahaleler yasaklanmıştır.
Şüpheli ifade alma sırasında kolluk tarafından yöneltici soru sorulması da yasaktır. Yani örnek vermek gerekirse “ateşi ettin mi” sorusunun yerine “sağ elinle mi ateş ettin?” sorusu bir yöneltici sorudur. Burada kolluk şüphelinin hayır sol elimle ateş ettim cevabını bekleyerek ifade verenin ateş ettiğini ortaya çıkarmayı amaçlar ancak bu durumda kolluk kendi sorduğu soruyuda aynen ifade tutanağına geçirmelidir. Bu durumda büyük ihtimalle zaten bu talebiniz reddedilecektir.
İfadenin Nasıl Alınacağı
- Şüpheli veya sanığın kimliği saptanır. Sanık veya şüpheli kimliğine ilişkin soruları doğru cevaplamakla yükümlüdür.
- Şüpheli veya sanığa ne ile suçlandığı hatırlatılır.
- Şüpheli veya sanığa avukat yani müdafii seçme hakkının bulunduğu ve onun hukuki yardımdan faydalanabileceği, müdafiin ifade alma esnasında yanında bulunabileceğini kendisine bildirir.
- Şüpheli veya sanık susma hakkını kullanabilir.
- Şüpheli veya sanığa kendisini suçta aklamak için somut delil toplanmasını isteyecebileceği hatırlatılır, kendisi aleyhine varolan şüphe nedenlerini ortadan kaldırmak ve lehine olan hususları ileri sürmek imkanı verilir.
- Şüpheli veya sanık kişisel ekonomik durumu hakkında bilgi alınır.
- İfade ve sorgu bir tutunakla tespit edilir ve tutunakta yer alacak hususlar yer alır.
- 18 yaşından küçük suça sürüklenmiş çocukların ifadeleri savcı tarafından bizzat alınır.
- Ancak suçun mağduru 18 yaşından küçüklerin zorunlu müdafii gereği istemeselerde dahi müdafii görevlendirilmesi gerekmektedir.
- 18 yaşından küçük kişilerin gerek duyulursa bir sağlık kuruşundan pedagog gibi hizmet alınması sağlanabilir. Bunun için mağdurun, anne veya babanın, vasinin bu talebini tutanağa geçirilmesini istemesi faydalı olur.
ifade vermek işleminden sonra davanın açılıp açılmayacağı savcılık makamı tarafından yerine getirilir. Bu sebeple ceza davaları gibi hürriyeti bağlayacı sonuçları olan süreçlerin ilk başlangıcı olduğundan ceza avukatı yardımıyla ifade verme işleminin yapılması oldukça önemlidir.
