Kamulaştırmanın Şartları
Havalimanları, yol ve yeni su kanalı olarak bildiğimiz kanal istanbul projelerinin bir kısmı yapılırken bir kısmı daha projesinin de hayata geçtiği şu dönemlerde “kamulaştırma” işleminin önemi oldukça artıyor. Kamulaştırmaya konu olan taşınmaz sahiplerinin merak ettiği husus kamulaştırmanın şartları nedir ve kamulaştırma nasıl oluşur sorusu..
Madde 3 – İdareler, kanunlarla ve Cumhurbaşkanlığı kararnameleriyle yapmak yükümlü-lüğünde bulundukları kamu hizmetlerinin veya teşebbüslerinin yürütülmesi için gerekli olan taşınmaz malları, kaynakları ve irtifak haklarını; bedellerini nakden ve peşin olarak veya aşağıda belirtilen hallerde eşit taksitlerle ödemek suretiyle kamulaştırma yapabilirler.
Kamulaştırma bedelinin ödenmemesi yazımızda belirttiğimiz gibi idarenin hukuksal problem ile karşı karşıya geleceğini düşünüldüğünde kamulaştırmada en önemli hususlardan birisi esas olan konu taşınmazın peşin ödenerek alınmasıdır.
Ancak bazı durumlar da söz konusu kamulaştırma bedelinin taksitler halinde ödenmesi de söz konusudur.
Cumhurbaşkanınca kabul olunan, büyük enerji ve sulama projeleri ile iskan projelerinin gerçekleştirilmesi, yeni ormanların yetiştirilmesi, kıyıların korunması ve turizm amacıyla yapılacak kamulaştırmalarda, bir gerçek veya özel hukuk tüzelkişisine ödenecek kamulaştırma bedelinin o yıl Genel Bütçe Kanununda gösterilen miktarı, nakden ve peşin olarak ödenir. Bu miktar, kamulaştırma bedelinin altıda birinden az olamaz. Bu miktarın üstünde olan kamulaştırma bedelleri, peşin ödeme miktarından az olmamak ve en fazla beş yıl içinde faiziyle birlikte ödenmek üzere eşit taksitlere bağlanır. Taksitlere, peşin ödeme gününü takip eden günden itibaren, Devlet borçla-rı için öngörülen en yüksek faiz haddi uygulanır.
Kamulaştırılantopraktan, o toprağı doğrudan doğruya işleten küçük çiftçiye ait olanların bedeli, her halde peşin ödenir.
Hangi durumlarda kamulaştırma bedelinin taksitler halinde ödeneceği ve şekli devamı cümlelerde belirtilmiştir. Buna göre ;
- Büyük Enerji ve Sulama Projeleri ( HES, Nükleer Reaktör, Baraj gibi ),
- Yeni ormanların yetiştirilmesi amacıyla yapılan kamulaştırmalarda,
- Turizm amacıyla yapılacak kamulaştırmalarda,
Bu hallerde yapılacak kamulaştırma bedelleri en başta peşin ödenmek üzere kamulaştırma yapılması, mümkünü olmadığı takdirde kamulaştırma bedelinin 1/6’sından az olmamak üzere peşin kalanı ise en fazla 5 yıl içerisinde ödenmek suretiyle kamulaştırılmasına izin vermiştir. Aradan geçen zaman zarfına ise devlet borçları için en yüksek faiz öngörülmüştür.
İdarenin sınırsız yetkisinin olmadığı ve idareye keyfi yetki verilmemesi açısından belli sınırlamalar getirilmiş ve aynı anda idarenin bütçesininde yeterli olmadığı durumlarda yapılacak kamulaştırma usulünde idareye kolaylık imkanı getirilmiştir.
Kamulaştırılan topraktan, o toprağı doğrudan doğruya işleten küçük çiftçiye ait olanların bedeli, her halde peşin ödenir.
Ancak yukarıdaki belli şartlarda taksitle ödenebilmesinin mümkün olduğu kamulaştırma bedelinin küçük çiftçilik işiyle uğran kişinin taşınmazına ilişkin kamulaştırma bedelinin peşin ödenmesi hükmü konulmuştur.
Amaç çiftçiyi ve çiftçiliği koruma amacı güden bu hüküm gereği 5-10 dönümlük arazisinde veya buna benzer ufak çiftçilikle uğraşan kişiler 5 yıl taksitle alacağını almayacak toplam bedeli peşin olarak kendisine ödenecektir.
(Ek fıkra: 24/4/2001 -4650/1 md.) İdarelerce yeterli ödenek temin edilmeden kamulaş-tırma işlemlerine başlanılamaz.
Bazı belediyeler yol yapılması sebebiyle veya başka sebeplerle araziler üzerinde kamulaştırma yapıp taşınmaz malikine gerekli ödemeleri yapmak için süre istemektedir. Bu hüküm gereği belediye bir yeri istimlak etmeden önce o taşınmazın bedelini temin etmek zorundadır.
