Tazminat, genel anlamda, hukuka aykırı haksız fiil neticesinde meydana gelen zararı gidererek haksız fiil öncesindeki fiili durumu eski duruma getirme amacını taşıyan maddi ödemelerdir. Kanun, aslında para ile giderilemeyecek olan manevi zararlarda, zarara uğrayanda manevi huzuru doğurmayı gerçekleştirme amacı ile manevi tazminat kurumunu oluşturmuştur. En temel kişilik hakları olan yaşama ve beden bütünlüğü karşı meydana gelecek hakların ihlal edilmesi durumunda ortaya çıkan zararın giderilmesi, ölenin yakınlarının veya bedensel bütünlüğü ihlal edilenin manevi huzura ulaşmaları hedeflenmiştir.

Maddi ve Tazminat Davası Görevli Mahkeme

Ticari olmayan tüm maddi ve manevi tazminat taleplerinin davaları asliye hukuk mahkemesinde açılır.

Devletin eylemlerinden doğan zararlardan ötürü açılacak davalar ise tam yargı davasıdır. Bu davalar görevine göre idare mahkemeleri veya vergi mahkemeleri tarafından görülmektedir.

Maddi Zararlar Nelerdir

• Fiili Zararlar

Zarar görenin malvarlığının mevcut durumda iradesi dışında meydana gelen azalmaya denir.  Hali hazırda sahip olduğu şeylerde azalma söz konusudur.

• Yoksun Kalınan Kar

Zarar verici fiil nedeniyle kısmen veya tamamen malvarlığında olan eksilmeden kaynaklanan zararlardır. Fiili zarar sonucu yoksun kalınan karda sahip olabileceği şeyler azalmaktadır.

Örneğin, Ali , Hamit tarafından yaralandığı için çalışamamakta, elde edebileceği kazançtan yoksun kalmaktadır.

• Kişiye verilen zarar ( Bedensel Zararlar )

Adam öldürme veya beden bütünlüğünün ihlali sonucunda malvarlığında meydana gelen eksilmelerdir.

• Sahibi olunan her türlü şey zarar
• Diğer Zararlar

Kişinin hayat, vücut bütünlüğü ve sağlık dışında kalan kişilik haklarının değerlerinden ötürü kaynaklanan tazminatlardır.

Örneğin, ünlü bir sanatçının reklam yüzü olarak yapmış olduğu reklam anlaşması kendisine atılan iftiralar sonucunda feshedilmişse doğan zararların tazminidir.

• Menfi Zarar – Müspet Zarar ( Ticari İşlerde Genellikle Talep Edilen Tazminat Türüdür )

Menfi zarar, sözleşmenin kurulmamasından veya geçerli olmamasından kaynaklıdır.
Müspet zarar, sözleşmenin ifa edilmemesinden doğan zararlardır.

Maddi Tazminatın Talep Edileceği Temerrüt Tarihi

Maddi tazminatın talebi zaman bakımından tartışmalı olsa da pratikte olayın gerçekleştiği tarih göz önünde tutulmaktadır. Bir diğer görüşte ise mahkeme kararın tebliğ yapıldığı tarihe göre hesap yapılacağı öngörülmüştür.

Zararın kapsamında faizde bulunduğundan hakim, zarar meydana geldiği andan itibaren faiz yürütmek zorundadır. Zarar miktarı, faizden sonra bulunacak anaparayı olulturur.

Faiz başlangıç anı haksız fiilin meydana geldiği an değil, zararın gerçekleştiği andır.

Bu faiz temerrüt faizi değildir. Kanuni faiz olarak kabul etmek gerekir. Bu nedenle ihtara gerek yoktur. Karardan sonraki günler için ödenmeyen tazminat, temerrüt faizine tabidir.

Davacı bu sebeple dilekçesinde faiz istemek zorundadır. İstemediği takdirde hakim kendiliğinden faize hükmedemez. Faiz tarihi belirtilmemişse hakim faize davanın açıldığı tarihten itibaren hükmeder.

Tazminata Konu Sebepler

Genel olarak karşılaşılan tazminat davası kısaca şöyledir;

• Suç işlenmesi nedeniyle maddi ve manevi tazminat davası, ( Ceza davası ile birlikte açılan tazminat ) Örn. yaralama, adam öldürmeye teşebbüs gibi.
• Trafik kazası nedeniyle maddi ve manevi tazminat davası,
• Sözleşmenin ihlal edilmesi suretiyle maddi ve manevi tazminat davası,
• İş Kazası sebebiyle Maddi Manevi Tazminat Davası
• Tıbbi malpraktis nedeniyle tazminat davası,
• Boşanma davası ile birlikte açılan maddi ve manevi tazminat davası,
• Telif hakkı sebebiyle maddi ve manevi tazminat davası
• Yazılı veya görsel basın veya sosyal medya üzerinden kişilik haklarına saldırı nedeniyle açılan manevi tazminat davası

Trafik Kazası Sonucunda Maddi Tazminat Davası

Önce belirtmek gerekir ki tamiri mümkün olmayan ya da tamir masrafı değerinden fazla olan araç yada eşya tamamen yok olmuş sayılır.

Eğer araç bir mesleğin icrasında kullanılan ve zarara uğrayana gelir getiren bir amaçla kullanılıyorsa bu halde,zarara yoksun kalınan kar ekleneceği gibi, araç yokluğunda yapılan giderler de eklenir.

Örneğin, personel taşımacılığı yapan minibüs sahibinin %0 kusurlu olduğu bir trafik kazası durumunda servis işi yaptığı gelirlerden yoksun kalacağı için bu ücretleri talep edebilecek ayrıca aracı servise gidemediği için yolcuların taksi tutması sonucu kendisine yöneltilecek bu masraflarıda ayrıca talep edebilecektir.

Trafik kazası tazminat talebi, değer kaybı tazminatı ile ilgili yazılarımıza linklerden ulaşabilirsiniz.
Aracın hasara uğraması sonucunda,

• Onarım giderleri,
• Ticari değer kaybı,
• Yoksun kalınan kar,
• Çekme, kurtarma giderleri,
• Arabasız kalan kişinin ulaşım giderleri,

talep edilebilecektir.

Bedensel Zararın Hesaplanması

Zarar gören vücut ve ruh hali bütünlüğünün maddi ve manevi zarar gelecek şekilde bozulmasına bedensel zararlar denilmektedir.

Bahsi geçen zarar, bedensel bütünlüğünün ihlali değildir. Tazminat hukukun incelediği konu ihlal sonucunda kişide meydana gelen ekonomik kayıplar, maddi ve manevi eksilmelerdir. Yani bedensel bütünlüğünün ihlal zarar sebebidir. Çünkü bedensel bütünlüğünün ihlalinde zaten bir ceza yargılaması yapılmaktadır.

• Tedavi giderleri,
• Kazanç kaybını,
• Çalışma gücünün azalmasından kaynaklanan kayıpları,
• Ekonomik geleceğinin sarsılmasından doğan kayıpları

isteyebilir.

Adam Öldürülmesi  Sebebiyle Tazminat Hesaplanması

• Ölüm gerçekleşene kadar yapılan tedavi giderleri
• Ölüm gerçekleşene kadar çalışamamaktan doğan kazanç kayıpları
• Cenaze giderleri
• Destek kaybından doğan zarar

talep edilebilir.

Destek yoksun kalma tazminatı nedir

Destekten yoksun kalma tazminatı mirasçılara değil destekten yoksun kalanlara aittir. Destekten yoksun kalma tazminatı talep hakkı bir miras hakkı olmayıp bir tazminat hakkıdır. Destekten yoksun kalanlar aynı zamanda mirasçı ise reddi miras yapılmış olsa bile destekten yoksun kalma tazminatı talebinde bulunabilirler.

Tazminatın Özellikleri

Zarar verenin borcu nafaka borcu niteliğinde değildir. Nafaka borcu şahsa bağlı bir haktır. Bir tazminat borcudur.

Kişilerin tazminat talepleri hakkında;

• üçüncü kişilere devredebilirler.
• Tazminat talebi rehin edilebilir.
• Tazminat talebi mirasçılara geçebilir.

yani zarar veren ölürse borç, onun mirasçılarına geçer. Destekten yoksun kalan kişi muhtaç hale gelmeden ölmüşse, mirasçıları dava açamaz.

Kimler Tazminat Talebinde Bulunabilir

Tazminat talebinde bulunan kişiye fiilen, sürekli ve düzenli şekilde bakan ve ona ileride bakması kuvvetle muhtemel olan kişiler destekçidir.2 şekli bulunur :

Farazi Destek : Ölmeseydi ileride başkasına bakması muhtemel olan kimseye denir. Damat, üvey çocuk, evlatlık gibi.

Gerçek Destek : Öldüğü zamana kadar başkasına fiilen ve düzenli bir şekilde bakan kimselerdir.

Tartışmalı olan konu imam nikahlı eşlerin tazminat talepleridir. Bu durumda dahi destek kabul edilmiştir. Ancak sevgili ilişkisi tartışmalı bir konudur.

Destek Yoksun Kalma Tazminat Hesaplaması

• Desteğin Gelir Durumu : Desteğin ve davacının gelir durumu göz önüne alınır.
• Yardım Miktarı : Hakim, ölüm olmasaydı desteğin, zarar görene yapacağı yardım miktarını tespit eder. Yardım miktarı desteğin mali gücüne, davacının hayat seviyesine, yakınlık ilişkilerine göre değişir.
• Desteğin Devam Süresi : Desteğin süresi hesaplanırken, bir yandan desteğin çalışma süresi, diğer yandan da davacının yaşama süresi dikkate alınır. Her somut olayda destek ölmeseydi daha ne kadar süre bakacak idiyse, bu süreyi destek süresi olarak kabul etmektedir.

Özetle:

• Ölenin yaşı ve ölmeseydi muhtemel yaşama süresi,
• Ölenin muhtemel çalışma süresi,
• Ölenin muhtemel çalışma süresi sonuna kadar gelirinden kendisine ayıracağı miktar,
• Destekten yoksun kalınan kişinin muhtemel yaşama süresi ve destek alabileceği süre ( çocuklar ergin oluncaya kadar, eğitimleri devam ediyorsa eğitim süresi sonuna kadar )
• Destekten yoksun kalanların sayısı ve her birine ölenden düşecek destek oranı,
• Destekten yoksun kalan kişi sağ kalan eş ise, bunun evlenme şansı ( %15-20 indirim olur )
• Destekten yoksun kalma tazminatı peşin ödeme olacağı için peşin sermaye indirimi ( %10 gibi )

Maddi Tazminatın Hesaplanması

• Zarar verenin kusurunun ağırlığı – hafifliği
• Zarar görenin zarara razı olması
• Zarar görenin ortak veya kişisel kusuru
• Tazminatın ödenmesinin zarar verenin mali durumunu kötüleştirmesi
• Diğer sebepler

Maddi tazminat isteme hakkı, bir alacak hakkıdır. Zarar gören bu hakkını devredebileceği gibi, mirasçılarına da geçebilir.

Maddi Tazminat Çeşitleri

Aynen Tazmin : İhlal edilen hak veya hukuki değere denk bir durum aynen kurulur ya da benzer bir değer verilmek suretiyle zarar görenin mal varlığı tekrar eski duruma getirilir.

Nakden Tazmin : İhlal edilen hak veya hukuki değer yerine, zarar veren para ödemektedir.  Genellikle nakten tazmin tercih edilir.

Zararın sermaye veya irat şeklinde tazmin edilmesi 

Geçici Ödemeler : Bu durumda Türk Borçlar Kanunu 76’ya göre, zarar gören iddiasını haklılığını gösteren inandırıcı kanıtlar sunduğu ve ekonomik durumu da gerektirdiği takdirde, istem üzerine davalının zarar görene geçici ödeme yapmasına karar verebilir. Davalının yaptığı geçici ödemeler, hükmedilen tazminata mahsup edilir; tazminata hükmedilmezse hakim, davacının aldığı geçici ödemeleri, yasal faizi ile birlikte geri verilmesine karar verir.

Manevi Tazminat Davasının Hesaplanması

Manevi tazminatın tayininde hakime geniş takdir hakkı tanınmıştır.

Hakim manevi tazminatın hesaplanmasında, Türk Borçlar Kanunu 51. madde ve 52.madde’deki indirim sebeplerini uygular.

• Kusur sorumluluğunda failin kusurunun ağırlığı,
• Kusursuz sorumluluğunda zarar verenin kusuru,
• Zarar görenin razı olması,
• Türk Borçlar Kanununa madde 56’ya göre ölenin ve destekten yoksun kalanların kusuru,
• Zarar verenin tazminatın tamamını ödemesi halinde yoksulluk durumuna düşmesi,
• Zarar görenin gelirinin çok yüksek olması,
• Hatır işleri,
• Zarar doğmasına umulmayan hallerin katkıda bulunması,
• Kişisel ilişkiler gibi sebepler indirim sebebidir.

Ayrıca manevi tazminat hakkı alacak hakkı olduğu için, davanın açıldığı tarihten değil, manevi zararın doğduğu andan itibaren zarara faiz eklenmesi gerekir.

Manevi Tazminat Davasında Taraflar

Davacılar:

• Adam öldürülmesi halinde, davayı ölenin desteğinden yoksun kalanlar açar. ( Türk Boçlar Kanunu madde 56 ) Mirasçılar dışında kalan desteğin yakınları da ( ana, baba, çocuk, kardeş, nişanlı, dost, yakın arkadaş ) davayı açabilir.
• Beden bütünlüğü ihlali halinde, Zarar gören ile onun yakınları tarafından dava açılır. ( Türk Borçlar Kanunu madde 56 ) Bir yakının bu davayı açabilmesi için zararın ağır olması gerekir. Bu ağır ve bedensel zararlar yakınlarının ruh sağlığını bozmuş ise manevi zarar kabul edilir.
• Kişilik değerlerinin ihlaliyle, zarar gören kişi bu davayı açabilir. ( Türk Borçlar Kanunu madde 58 )
• Türk Borçlar Kanunu 56’ya göre sadece gerçek kişiler tazminat davası açabilirler. Ayırt etme gücü olmayan veya bilinç kaybı içinde bulunan gerçek kişilerde dava açma hakkı bulunur.
  Türk Borçlar Kanunu 58’e göre ise gerçek kişiler sosyal ve duygusal, tüzel kişiler ise sosyal kişilik değerleri sahip bulunduklarından dava açabilirler.

Davalılar :

Kusur sorumluluğunda, davalı zarar veren faildir. Fail ölmüşse, mirasçılarına dava açılabilir.

Kusursuz sorumluluklarda sorumlu, sorumluluk olgusunu gerçekleştiren kişilerdir.

Tazminat Avukatı

Tazminat hukuku avukatı , tazminat avukatı gibi kanunumuzda bir ayrım yapılmamıştır. Ancak vatandaşlar genelde tazminat davası açacağı zaman tazminat davasına bakan avukatları istanbul‘da tazminat davasına bakan avukat, tazminat avukatı gibi aramalarla bulmaya çalışmaktadırlar. Maddi ve manevi tazminat davalarını her avukat açabilecektir.

Tazminat Davası Avukatlık Ücreti

Tazminat davası için İstanbul Barosunun 2019 yılına ait çizelgesinde tavsiye miktarı;

Sulh Hukuk Mahkemelerinde Görülecek Davalar için ;

Alacak, Maddi ve manevi Tazminat Davaları için  5.300-TL ‘den az olmamak üzere dava değerinin %15’i kadardır.

Asliye Hukuk Mahkemelerinde Görülecek Davalar için ;

Alacak, Maddi ve manevi Tazminat Davaları için  6.500-TL ‘den az olmamak üzere dava değerinin %15’i kadardır.

Aile Mahkemelerinde Görülecek Boşanma Davaları için;

Çekişmeli, Boşanma Davası Maddi ve Manevi Tazminat istemli davalar için 7.500-TL’den az olmamak üzere dava değerinin %15’i kadardır.

Bu davalarda manevi tazminat avukatı , maddi tazminat avukatı olarak bir ayrım yapılmamıştır. Hak kaybı yaşanmaması amacıyla mutlaka bir avukat vasıtasıyla sürecin takibinin yapılması fayda sağlayacaktır.